Los Crocants son de païsans que se van revoltar contra l’augmentacion de las talhas dins una susmòuta fiscala. Dins los faches, i aguèt mai d’una revòlta de Crocants : la primièira que partiguèt probablament dau vilatge de Cròcq dins Cruesa a partir de 1592 donèt son nom als que luchavan per crebar pas de fam. Mas, i a tanben l’istòria dels Crocants que se passèt en Roergue, a La Vila, amb Joan Petit.
En junh de 1643, a la mòrt de Loís lo XIIIn, los païsans de Roergue se soslevèron. Aquela revòlta partida de Marcilhac amb a son cap Bernard Calmèls -que son escaisnom èra La Forca- se va puòi espandir per lo país de Vilafranca e lo Roergue tot. 1200 Crocants van forçar l’intendent Charreton a signar doas ordenanças : l’una donant descarga de las talhas per l’annada, l’autra las baissant a son taus de 1618.
Joan Petit, natiu de Montpezat pròche Caurs, cirurgian de son estat, seriá estat apelat dins un desèrt medical, coma o disèm uòi, a Vilafranca a l’entorn de l’annada 1628 per sonhar la pèsta. Fòrt d’una experiéncia militara vendrà un dels menaires de l’insurreccion, còsta Calmèls-La Forca e Guilhaume Brasc-Lapalha.
Mas las causas van virar au vinagre per los Crocants : sos capolièrs son arrestats e au cap d’un procès estamat e lèu plegat, condemnats per crime de lesamajestat, crime politic lo mai grèu de l’epòca après lo regicidi e qu’exigís un castigament exemplar. Serà la ròda, los còsses descabessat expausats sus doas ròdas plaçadas en bas la davalada de Marcaron, los caps expausats pendent tres ans sus la torre dau Pont per Petit, sus aquela de Salvinhac per Lapalha.
Acte de condamnacion
« estre rompus tous vifs au milieu de la place publique de la présente ville, leurs testes mises, sçavoir celle de Petit sur le haut de la tour du Pont et celle de Lapaille sur la tour de Salvignac ; leurs corps exposés sur deux roues élevées en bas la descente de la montagne de Macarouproche des fourches patibulaires, et l’autre sus le grand chemin de la présente Villefranche à Rodez, leurs maisons rasées et leurs biens confisquez. »
(Etienne Cabrol, Annales ou fastes consulaires et historiques de Villefranche de Rouergue, tomeII, éd. 1860, p.353)
JOAN PETIT
Lo tablèu dedicat a Joan Petit, extrach de l’espectacle Resisténcias que siaguèt donat per la corala Nadalenca fa quauques annadas.
Quand los occitans aplanponhan son Istòria per ne donar sa version, la vertadièira…
(scenario E. Theron – dialògues D. Caucat)
Joan Petit
Tèma V – Los croquants – Joan Petit
Nadalenca – Resisténcia, 2016
La guèrra de cent ans, las marranas bèlas, la pèsta negra, e l’edicte de Villers Cotteret, qu’impausa la lenga dau rei coma sola lenga oficiala dins los escriches, an passat sus lo país. L’estòc d’un Estat, qu’a totjorn mai de besonh d’argent per perseguir son espandiment sarra que mai las gargantas d’una populacion adelida que crida seba.
De revòltas bèlas de Crocants, dins los faches, n’i aguèt mai d’una. Partidas de la Combralha, dau vilatge de Cròc, en 1594, soslèvament de païsans que crèban de fam, primièr, venon lèu revolucionàrias contra lo poder central amb d’objectius antifranceses clars per aparar lo pauc de libertat que demorava dins la gestion de las províncias d’òc. Se la primièira revòlta se’n ten al Peiregòrd e a Guiana, e es corteta dins lo temps s’acabant en 1595, la segonda dura mai de vint ans, de 1624 a 1648, per tocar annada a cha annada l’espandi occitan tot.
Es aquí que dintra en scèna lo paure Joan Petit, cirurgian que gausèt demandar de comptes al rei, en 1643, en país de Vilafranca…
El/ – Nos sèm levats, Joan Petit, nos sèm soslevats, raca umana, bramafams, avèm presa la tieuna cara, la tieuna cara de supliciat. Per te seguir sèm sortits de nòstras pauras barracas arroinadas, de nòstras turnas insalubras, que, e encara pas que de temps en quora, Misèria nos i servissiá per sols repaisses, cagaraulas o caraunhas e èrbas amargantas…
Ela/ – Magra la sopa dels Reis e de sos Cardenals ! E plan salada ! Gabèla, talhas, impòsts, taxas, contribucions, deimas e censas, tribut per son baujum e per sas guèrras…
El/ – L’enemic vertadièr es l’Estat e sos governadors,
Ela/ – senescals e bailes,
El/ – clavaires de las finanças, renovièrs,
Ela/ – manjança de França confla coma pats que groan en nos chucant la sang.
El/ – A tos costats Joan Petit, als costats de La Forca, als costats de La Palha, tos luòctanents, las crocantas e los crocants, lo pòble nòstre, nosautres totes !
Ela/ – Nos an afamats, an panada la tèrra nòstra, vòlon escanar la nòstra lenga, nos an volgut muts e bocas barradas, mas aquí sèm, dreches !
El/ – T’an fach dançar lo requièm, paure Joan Petit, tus que montères sus la ròda en cridant : « Siái aquí per aver volgut plan far »[1]… E as plan fach. Occitània li donèt lo dançum, e dançan que dançaràn, o te dise Joan Petit, o te dise, an pas finit de dançar !
[1] Darrièiras paraulas de Joan Petit raportatadas per la tradicion populara.
AURÒST TA JOAN PETIT (NADAU)
En país de Vilafranca,
Que s’i lhevèn per milièrs,
Contra lo gran rèi de França,
En mil shèis cents quaranta tres,
Mes òc, praubòt, mes òc praubòt,
En mil shèis cents quaranta tres.
Entà har guèrra a la talha,
Qu’avèn causit tres capdaus,
L’un Laforca, l’aute Lapalha,
Joan Petit qu’èra lo tresau.
Mes òc, praubòt, mes òc, praubòt,
Joan Petit qu’èra lo tresau.
Per tota l’Occitania,
Que’us aperavan croquants,
N’avèn per tota causida,
Que la miseria o la sang.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt
Que la miseria o la sang.
E qu’estón per tròp d’ahida
Venuts per los capulats,
Eths que vivèn de trahida,
Çò qui n’a pas jamei cambiat.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt,
Çò qui n’a pas jamei cambiat.
Que’us hiquèn dessús l’arròda,
E que’us croishín tots los òs,
D’aqueth temps qu’èra la mòda
De’s morir atau, tròç a tròç.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt,
De’s morir atau, tròç a tròç.
E qu’estó ua triste dança,
Dab la cama, e lo pè, e lo dit,
Atau per lo rei de França,
Atau que dançè Joan Petit.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt,
Atau que dançè Joan petit.
E l’istuèra qu’a hèit son viatge,
Qu’a pres camin de cançon,
Camin de ronda taus mainatges,
Mes uei que sabem, tu e jo.
Mes òc praubòt, mes òc praubòt,
Mes uei que sabem, tu e jo
REQUIÈM PER JOAN PETIT (NADAU)
Transcripcion lengadociana
En país de Vilafranca,
Se levèron per milièrs,
Contra lo grand rei de França,
En mil sièis cents quaranta tres,
Mas òc, pauròt, mas òc pauròt,
En mil sièis cents quaranta tres.
Per far la guèrra a la talha,
Avián pres tres caps valents :
L’un Laforca, l’autre Lapalha,
Joan Petit n’èra lo tresen.
Mas òc, pauròt, mas òc pauròt,
Joan Petit n’èra lo tresen.
Per tota l’Occitania,
Li disián totes « croquants »,
Avián per tota causida,
Que la misèria o la sang.
Mas òc, pauròt, mas òc pauròt,
Que la misèria o la sang.
Son estats de lor fisança,
Venduts per los capulats,
Los que vivon de drilhança
Çò que n’a pas jamai cambiat.
Mas òc, pauròt, mas òc pauròt,
Çò que n’a pas jamai cambiat.
Los fiquèron sus la ròda,
Los rompèron òs per òs,
D’aquel temps qu’èra la mòda
De morir antau, tròç a tròç.
Mas òc, pauròt, mas òc pauròt,
De morir antau, tròç a tròç.
Siaguèt una trista dança,
Amb lo pè, lo det, la man,
Antau per lo rei de França,
Antau que dancèt aquel Joan.
Mas òc, pauròt, mas òc pauròt,
Antau que dancèt aquel Joan.
E l’istòria qu’a fach son viatge,
Qu’a pres camin de cançon,
Camin de ronda per los mainatges,
Mas uòi que sabèm, tu e ieu.
Mas òc, pauròt, mas òc pauròt,
Mas uòi que sabèm, tu e ieu.
0 commentaires