Joan Marc Vilanòva.
Seguida de Tres, dos, un e rau ! IEO Edicions, 2006
(Ne traparetz, la debuta als articles en dejós)
D’Artanhan
-=oOc=-
Coma los dissabtes passats, e los dissabtes venents, al mitan de la nuòch, las parets de Ceban vejèron passar quatre ombras trantalhejantas. Èran Risolet, Sèt-set e Mendilh – la tèsta plena de pantaisses – qu’acompanhavan Mut a son ostal de la carrièira de las jassas abans de se pèrdre, a la fin del camin d’Òrtas, per las raras del mond. Tal coma los mosquetaris, los tres avián rescontrat son D’Artanhan…
Gastonet
-=oOc=-
La mièjanuòch aviá picat. « La Cambusa » èra vuèja, quasiment, levat quatre òmes, davant de gòts ont la cervesa aviá daissat son amarum e son escrume. Risolet, Sèt-set e Mendilh demoravan aquí, acoidats davant lo miralh del comptador, aiga panosa, l’agach negat, del temps que Mut contava, contava…
L’estiu tirava a la fin. Mut contava, contava. Risolet, Sèt-set e Mendilh escotavan, escotavan… La vida del portaire de Ceban, començavan de la saupre de per còr « de memòria » coma disián de son temps de mainatges. Mas lo tròç que lor agradava mai sens jamai se lassar, èra lo capítol de Gastonet.
Gastonet ! Aaa ! Gastonet ! De tant que Mut n’aviá dich, als fraires, lor semblava que l’avián conegut de longa; que ne coneissián la magra siloeta desbigossada, lo morre long e maurèl, los uòlhs de fuòc, las cilhas bartassièras, las bocas que, ritz que riràs, avián tiradas doas regas fonsas a sos cantons, per la parar, entre parentèsis e n’afortir lo gaug. Gastonet gostava la perfeccion del trabalh e las meridianas d’estiu. Tastava la companhiá e lo silenci. Afeccionava la solesa e la solidaritat. Èra graciós e reborsièr, somiaire e tissós, amistós e secrèt, rancurós e trufaire. Sempre en crenta de sedusir pas o tròp, èra estat vengut l’emperaire solitari del contra-pè.
– … Los primièrs temps de Marselha – fasiá Lo Mut – portavi de telegramas d’un caire l’autre de la vila, que n’i aviá mai long que d’aquí a Pesenàs ! L’estiu vengut, me metèron a Plan-de-Cuca, sertit dins las còlas cobèrtas de pins, polit coma un vilatjòt de grèpia. Levat qu’ai pas jamai vist un santon susar coma susèri per aquel mes d’infèrn per de caminons perduts.
Al mai luònh de tot fogal, al mai naut de la còla mai rasclada, al tombant del bauç, se rescondiá lo cabanon de Gastonet. Lo mes entièr de Julh – m’ausissètz ? – lo mes de Julh entièr, cada jorn, ie montèri lo diari. Quichant sus las pedalas de la bicicleta coma un damnat, m’escagassant dins un esfòrç del diable, amb una lenga de tres palms de long, cada matin, pecaire, engolissiái la pojada. E çò pièger, èra lo Mistral, que me preniái pel morre. De doas setmanas, vegèri pas degun. Puèi, un diluns, me semblèt de veire liscar, darrièr un rocàs, un paissèl vestit. Lo dimars, m’espinchèt de luònh un espaurugal. Lo dimècres, joslevant la casqueta, se gratusèt lo cabucèl una gaita. Lo dijòus, me pareguèt que l’òme escampava un salut. Lo divendres, lo vielh faguèt quauques passes cap a ieu. Fin finala, lo dissabte, entamenèrem los escambis.
Diari
-=oOc=-
« – Oòoooooo ! Fan de looooop ! Pichooooon ! Siam roooge coma un grata-cuòoou ! »
Manquèri de m’espatarrar. Lo bramau esclatèt de darrièr lo pin ont, fòra d’alen, m’èri apevat e escampavi d’aiga. Gastonet aviá la votz raufelosa e lo pas silentós.
« – Oòooooo ! Fan de looop ! Siam fòra d’alen ! Siam tremp coma una sooopa ! Ò ! fan de looop ! Venguem, venguem pichonet ! »
Al Provençal, li agrada l’ipocoristica[1]. Curiosament, me parlava a la primièira persona del plural. Sulpic, agachèri per subre mon espatla ; mas èri sol, nas e nas amb Gastonet.
« – Demorem pas aquí, a la raja del solelh ! Vè, vè, cobriguem-nos ; carguem mon capèu, qu’aquela casqueta de La Pòsta, aquò val pas res ! Nos pòrti (disiá “ poaarti ”) la bicicleta ! Anem nos assetar a l’ombra de la trilha ! Balhem-me la biaça ! Pecaaaire !… »
Fasiá tavan. « … Esperem, que nos vau tirar l’aiga del potz ! Gueitem qu’es fresca, qué ! Sembla qu’arriba d’Alaska… Pas tròp d’un còp, qu’aquò nos copariá la gargamèla ! Aaaaa ! Vèsi que la vida nos tòrna !… »
De cada costat de sa boca se dobrissián las parentèsis. Dins sos uòlhs cremavan de calelhs negres. Semblava un camèl quand sentís se sarrar l’oasi.
« – … Ò ! Fan de lop ! Aqueu factor lo vièlh es un paucparla ! Un paucparla ? Un paucval ! E per aquò, li parli pas pus ! Dempuèi mai de cinc ans ! Nimai un mot ! Tè, servís-te, pichon ! Aquí as l’aiga, aquí lo pastagà ! Bolegues pas ! Te vau cercar d’olivas a la bauma – e d’ensaladas a l’òrt ! … »
Partiguèt. Tornèt.
«-… Tasta ! Son cracantas, non ? Ti ne mèti una mièja-dotzena, de las bèlas ! As ren, per las plegar ? Espèra ! As lo jornau d’encuei ? Dona ! Escampi la banda : e rau ! Lo dobrissi, lo jornau, n’estrassi quatre fuèlhas. E vaquí las ensaladas plegadas. E quand seràs per las manjar, veiràs, pichon, veiràs, diriás qu’una conilheta te leca l’eime ! »
« – … Qué me contas ? Lo jornau ??? A ! Òc ! Lo jornau dau jorn ! Te vau dire, pichon : lo jornau dau jorn, me’n foti ! Non, non, siái pas fadat ! Fisa-te que lo factor-lo-vièlh, lo pòdi pas encapar. Nos èrem carpinhats – terrible ! Me sovèni pas perqué, mas èra quauqua ren de terrible ! Alara, pas que per lo faire susar, m’abonèri au jornau. A ! A ! A ! E cada matin, de darrièr lo rocàs blanc, me regali de lo veire montar – ziga-zaga ! – pels virats de la còla… »
« – … Mai tu, mon pichon, vau pas la pena que montes cada jorn ! Ni mai un còp per setmana ! Vèni, ti vau ensenhar un acorchi per davalar ! Doblides pas l’ensaladeta e las olivas ! Ti las mèti dins la biaça ! Auràs pas qu’a ti daissar anar ! Mas anes pas tròp aviat ! Que ti copariás lo morre ! Ò ! Fan de lop ! Per lo jornau, as pas qu’a lo portar quand auràs besonh d’ensaladas ! Adieu, pichon ! Adieu ! Al còp que veeen ! Lo digues pas a deguuuuun ! De tot biais, lo jornau, me servíííís de reeeeeeeeen ! Saaabiii pas leeegiiiiiiir ! »
– … E del temps que per l’acorchi, ieu, Mut, lo portaire jove, preniái de vitessa, quilhat sul rocàs blanc, Gastonet bracejava d’adieu-siatz de molin de vent.
(de seguir…)
[1] HYPOCORISTIQUE, adj. et subst. masc. LING. : Terme qui exprime une intention caressante, affectueuse, notamment dans le langage des enfants ou ses imitations.
0 commentaires