Uman e bestiàs !

Mercègi grandament lo Jornalet d’aver acceptat aquesta cronica per me permetre de desvolopar lo punt de vista exprimit dins son collòqui transfrontalièr e transversal de Pradèlas del Val pel grand filosòfe Esterlucat Tusta-Limbusta: « M’agrada mai d’èsser uman e bestiàs puslèu qu’intelligent e artificial » (D’autras transcripcions nòtan inocent en plaça de bestiàs; se pòt trapar tanben una version -presentada coma l’opcion primièra del perpensaire- amb lo tèrme inocent-bèstia!) dins la mesura ont l’actualitat me buta a desvolopar aquela question e confirmar mon adesion plena e entièra a la tèsi del cercaire en pensada umana (quicòm qu’a tendéncia a se demesir fòrtament en rason del rescalfament climatic que fa redusir las mesolhas).

Preni la paraula vist que l’emeriti professor es en desplaçament a Venècia per la Biennala d’Arquitectura ont interven al pavilhon chilenc sul tèma « Sèm en trin de fargar l’intelligéncia o es l’intelligéncia que farga çò que sèm ?»

Aquí doncas que, fa qualques jorns, se vegèt una occitanista s’exclamar de jòia e d’estrambòrd per çò que l’Intelligéncia Articficiala li aviá escrit un poèma en lenga nòstra del biais del Joan-Peire Tardiu. E ben, ieu, francament, la novèla me regaudís pas brica. Ja, cossí considerar que la poesia del Joan-Peire Tardiu pòsque èsser artificiala? Mas la question es mai generala e quitament fondamentala: es que la poesia pòt èsser artificiala? (Desvolopatz e relèvi las copias dins tres oras). Ma responsa se resumís en un sol mot: pensi que non. La poesia es quicòm que te sortís del cap, del còr, dels plors, de l’amor, de la colèra, de jos la pluma, de las tòcas de l’ordenador, de la susor, de las tripas, de la cervèla, de la clòsca, dels uèlhs, de las flairas, del dit (de l’artelh?) e del non-dit, del non-res e de l’universal, de tas cresenças e de tas certitudas (o incertitudas), de ton experiéncia o de ton inexperiéncia, del viscut e del somiat, d’una pensada fugidissa o d’una analisi plan pensada… E pensatz que l’algoritme dins lo frejolum de recampar tot son saber empilat e non-organizat e non-triat (o tròp seriat) es en capacitat d’aver emocion, d’èsser pertocat per çò qu’escribes a punta d’alba, a solelh-colc o al còr d’una nuèit blanca, a l’ombra dels arbres dins lo riu embrumat, l’estomac malaut de las baudufas engolidas d’aiga de Perrièr o lo fafièr en jòia d’un veirat de muscat de Sant-Joan …

Demandi pas a la collèga de véser çò que donariá un poèma escrit del biais de l’Alan Roch que la maquinassa (chucairassa d’energia electrica) estrambordada e empantenada de totes los jòcs de mots e raprochaments improbables passariá del nivèl IA al nivèl CA (Capbordisa Artificiala)!

Imaginem que Miss IA crosèsse l’òbra maja de Frederic Mistral Mirèio amb las publicitats dels productes de beutat L’Occitane en Provence. Se trapa una crèma contra los còps de solelh, es que Na IA nos contarà que la Mirelha arribèt a las Santas fresca coma una ròsa, se marridarà lo Vincenç fin finala, viuràn uroses e auràn plan de mainatges? Atal, l’IA aurà desvirat lo drama en un roman a l’aiga de ròsa (o de Ròse?).

Se totas las IA del monde se balhan (virtualament) la man per escriure poèmas al biais de… e, fin finala, lo poèma dels poèmas en mesclant totes los poèmas del monde, de las lengas e dels sègles, que demorarà als poètas vertadièrs d’escriure que degun publicarà pas mai lors recuèlhs (ja que…) vist qu’a tot moment en quichant sus tres (dos o un) botons, l’IA te fariá milierats de poèmas dins totas las lengas del monde, poèmas condemnats a una vida corta vist que dintrarián dins la mementa de la maquina que lo còp venent l’integrariá dins son escopit novèl.

La question principala e clara es: qual-a noirís la basa de donadas de l’IA (una o multipla?)? Se unes arpalhands (amb mejans financièrs o estatals), unes trafegaires d’informatica te passan lor temps a dintrar de falsas novèlas dins lo cap central de qué ne sortirà? Es que, per esperit de sintèsi (coma s’es ensajat fa tres meses en Romania ), es la maquina que balharà la resulta de las eleccions, lo còst de las talhas, l’atge ideal de la retirada e la cesura a l’emistiqui de l’alexandrin?

(Notatz qu’a la debuta dels ordenadors, legiguèri una novèla corteta que contava que los Estats-Units volián estalviar lo còst d’una eleccion presidenciala e demandèron a la maquina de trapar l’american -èra ja un temps ont se parlava pas d’americana- ideal susceptible de venir president. A fòrça de cercar, en virant la question dins totes los sens, la maquina causiguèt non pas Trump -benlèu qu’èra pas encara nascut o brica conescut- mas un aderent del… Partit Comunista american !!!)

Doncas, cal exigir dels poètas e de las trobairises de contunhar d’escriure de lor sicap e persègre sens pausa nòstre plaidejar per una umanitat faita d’umans e non una inumanitat menada per maquinas. Volèm demorar umans amb nòstras parts de seriós, de soscadissa, d’intuicion, de causida, d’acceptacion, de refús, de bestiesa, d’asenadas e de trufariás (e, dins un escrit occitan, en referéncia de segur obligatòria als aujòls trobadors) d’amor e de paratge. Aquò val per la poesia, mas tanben per un fum d’activitats umanas (benlèu: totas) qu’avèm pas de daissar envasir per la robotizacion totalitària. L’IA me recaptarà benlèu dins los esperits retrogrades e endarrièrats, mas me’n foti coma de ma primièra cauceta (o: de ma primièra mongetada?): contunharai d’èsser volontàriament e d’un biais conscient a l’encòp uman e bestiàs!

Resisténcia, brave monde! Nos cal gardar nòstres cinc sens (pas de sens interdit!), nòstras paraulas (exprimidas), nòstra lenga, nòstres escrits (redigits), nòstre esperit e nòstre imaginari (i comprés, eventualament, per escriure òbras de sciéncia-ficcion que demoraràn de ficcions!): pas de delegacion als algoritmes!

Los robòts imaginats pel Joan Bodon, a la fin de La Santa-Estèla del Centenari o del Libre dels Grands Jorns, an fait mèuca, non?

Bestionet Roch