Francimandejar me dòl !

L’occitan es una lenga minoritària, minorizada, … (podètz botar lo tèrme que vos agrada lo mai). Es pas una situacion en se. D’en primièr, l’occitan es una lenga. Aquí se pòt argumentar que tota lenga es lenga, coma tot uman es uman, tota mandra mandra e tot caulet un caulet. Se poiriá passar un brave moment sus aquel sicut. Mas cal plan veire que, se l’occitan es la lenga minorizada, minoritària (e tot çò-z-autre) coma ne parlam, es per rapòrt al francés (doblidarai pas l’italian pels fraires de las Valadas e lo catalan e lo castelhan pels cosins araneses), vist que la màger part dels occitans se trapan en França.

Precisi, un còp de mai, que quand disi occitans, parli a l’encòp dels gascons, dels auvernhasses, dels lemosins, dels vivaro-aupencs, dels loseròts, dels bearneses, dels bigordans, dels lengadocians, dels provençaus (veiquí la Copa…), dels carcinòls, dels perigordins, dels marcheses, dels lanusquets, dels cevenòus, dels roergasses, dels nissarts, dels fenolhedeses, dels estatjants de Guardia piemontese, dels sijanòts… (e doblidetz pas de botar tot aquò al femenin).

Precisi, vist qu’als taulièrs dels editors presents al Salon del libre del Grand Narbona (e dins las anóncias de sortida de libres novèls), se trapan fòrça obratges qu’espepissan de long en large (e en francés) aquela Occitania, tant polida dempuèi la nuèit dels temps, son istòria, sos pintres, sos escrivans, sos païsatges, sa cosina, sos vins, sas fèstas, sos castèls,… mas que tot aquò s’arrèsta a las termièras de la region administrativa, amb anexion compresa dels amics-fraires-cosins-germans catalans de Rosselhon, Capcir e Cerdanha !

Doncas, siás aquí al taulièr occitan d’un Salon del libre. D’unes passan al luènh coma s’aviás la pèsta o lo colerà (e la colèra?) e s’ausís quauques « ah ! C’est en patois… ». Entre las e los que s’arrèstan, vint còps, cent còps, auràs de respondre a la question : « Vos livres occitans, vous ne les avez pas en français ? ». Ben non ; ai pas res contra la revirada de las òbras occitanas en catalan, en chinés, en ucrainian, en olandés, en breton, en alemand, en portugués, en italian, … (bon, se meti las 7 500 lengas de la planeta, la cronica serà longueta), mas se trapa qu’en primièr, los libres en occitan que publicam son escrits en occitan per que se pòsque legir libres en occitan. Notats que pas un dels vesitaires del salon demandèt a un editor francés se sos libres avián tanben una version occitana !

Quand dises que ton libre occitan es en occitan, te respondon : « Cossí vau faire per comprene ? ».A priòri, la responsa es simpla : « Per comprene, avètz que d’aprene la lenga ! ». Seriá mai logic que d’oblijar l’escriveire a escriure dos còps son òbra o l’editor de despensar moneda (per ne ganhar o ne pèrdre ?) a faire d’edicion francesa alara qu’es editor occitan.

Avètz comptat quand de temps d’occitanitat perdèm a revirar/tradusir/traduire articles, menuts, comunicats, plancardas ? Avètz idèia del temps que pèrdon pas estructuras occitanas en escriguent pas en lenga nòstra rendut-comptes, afichas, menuts d’estanquets,… Es per melhor s’adreiçar al monde, me dison. E òc, es probable dins la normalitat de las causas de parlar de çò que se deuriá parlar sens ba parlar ? (Aquí, ne pèrdi la paraula e lo fial de ma cronica). Fin finala, avètz idèia del temps occitan que se pèrd a francimandejar ?

Lengonet Roch